034 Trường văn

[bài 34] (Mạn thuật 12/14)

Trường văn nằm ngả mấy thu dư,
Uổng tốn công nhàn biện lỗ ngư.
Còn miệng tựa bình đà chỉn giữ,
Có lòng bằng trúc mỗ nên hư.
Én từ nẻo lạc nhà Vương Tạ,
Quạt đã hầu thu lòng Tiệp Dư.
Chỉn sá lui mà thủ phận,
Lại tu thân khác mực thi thư.

Chú thích

(034.1) nằm ngả: trường học ngày xưa không có bàn ghế, học trò phải ngồi hoặc nằm nghe giảng bài.
(034.2) biện lỗ ngư: phân biệt chữ "lỗ" 魯 với chữ "ngư" 魚. Hai chữ này rất giống nhau, dễ lầm lẫn. Sách Bão phác tử 抱朴子 có câu: Thư tam tả, ngư thành lỗ 書三寫, 魚成魯 (Sách ba lần chép, chữ "ngư" thành chữ "lỗ").
(034.3) miệng tựa bình: Chu Mật 周密 (1232-1298) có câu Thủ khẩu tự bình, phòng ý như thành 守口似瓶防意如城 (Giữ gìn miệng nói tựa bình, canh chừng ý nghĩ như canh thành).
(034.4) nên hư: tiết trực tâm hư 節直心虛 đốt thẳng mà lòng rỗng không. Bạch Cư Dị 白居易: Thủy năng tính đạm vi ngã hữu, Trúc giải tâm hư thị ngã sư 水能性淡為我友, 竹解心虛是我師 (Nước có tính đạm bạc — là bạn của ta, Trúc chẻ ra lòng rỗng — chính là thầy của ta). 
(034.5) Vương Tạ: Vương 王 Tạ 謝 là hai thế gia vọng tộc thời Lục Triều 六朝. Thơ Lưu Vũ Tích 劉禹錫: Cựu thời Vương Tạ đường tiền yến, Phi nhập tầm thường bách tính gia 舊時王謝堂前燕, 飛入尋常百姓家 (Những con én thời trước vẫn đậu ở trước nhà họ Vương họ Tạ, bây giờ bay vào những nhà bách tính tầm thường). 
(034.6) Tiệp Dư: tức Ban Tiệp Dư 班婕妤 là nữ quan nhà Hán, sau thất sủng phải ra ở cung Trường Tín 長信 làm bài Hoàn phiếm thi đề trên quạt lụa, tả nỗi lòng, lời đau thương ai oán. 
(034.7) chỉn: chỉ, hãy nên, vẫn... "Chỉn sá lui" nghĩa là: hãy nên lui về.