050 Tấc lòng

[bài 50]

Ðến trường đào mận ngạt chăng thông,
Quê cũ ưa làm chủ cúc thông.
Sầu nặng Thiếu Lăng biên đã bạc,
Hứng nhiều Bắc Hải chén chưa không.
Mai chăng bẻ thương cành ngọc,
Trúc nhặt vun tiếc cháu rồng.
Bui một tấc lòng ưu ái cũ,
Ðêm ngày cuồn cuộn nước triều đông.


Chú thích

(050.1) đào mận: Ông Địch Nhân Kiệt 狄仁傑 hay tiến cử người hiền, nên đời khen là đào lí tại công môn 桃李在公門 nghĩa là người hiền đều ở cửa ông ấy cả. Nay gọi các kẻ môn hạ là môn tường đào lí 門牆桃李 là do nghĩa ấy (Hán Việt tự điển, Thiều Chửu). Xem thêm bài 23.
(050.1) ngạt: thở không thông.
(050.2) quê: bản chữ Nôm ghi là chủ 主, thay vì khuê 圭 (gần âm "quê" hơn).
(050.3) Thiếu Lăng: Thiếu Lăng 少陵 tên hiệu của Ðỗ Phủ 杜甫 (712-770) thi hào đời Ðường 唐.
(050.4) Bắc Hải: Bắc Hải 北海 là tên hiệu của Khổng Dung 孔融 (153-208) và cũng là tên đất, nơi ông làm quan Thái Thú. Người nước Lỗ 魯, có tài lạ, tính tình phong lưu, phóng khoáng, hằng ngày khách chật nhà, không khi nào thiếu rượu. Khổng Dung thường hay dùng thi văn chọc giận Tào Tháo 曹操, cuối cùng bị Tào Tháo tìm cớ bắt giết. Khổng Dung có câu: Tôn trung tửu bất không 尊中酒不空 (chén rượu không lúc nào vơi).
(050.6) cháu rồng: Do chữ long tôn 龍孫, chỉ măng tre. 
(050.7) bui: chỉ, chỉ có.