023 Ngày tháng

[bài 023] (Mạn thuật 1/14)

Ngày tháng kê khoai những sản hằng,
Tường đào ngõ mận ngại thung thăng.
Ðạo ta cậy bởi chân non khỏe,
Lòng thế tin chi mặt nước bằng.
Đìa cỏ được câu ngâm gió,
Hiên mai cầm chén hỏi trăng.
Thề cùng viên hạc trong hai ấy,
Thấy có ai han chớ đãi đằng.

Chú thích
 

(023.2) tường đào ngõ mận: ông Địch Nhân Kiệt 狄仁傑 hay tiến cử người hiền, nên đời khen là "đào lý tại công môn" 桃李在公門 nghĩa là người hiền đều ở cửa ông ấy cả. Nay gọi các kẻ môn hạ là môn tường đào lý 門牆桃李 là do nghĩa ấy (Hán Việt tự điển, Thiều Chửu).

(023.3) chân non khỏe: chân núi vững chắc. Khổng Tử 孔子 : Trí giả nhạo thủy, nhân giả nhạo sơn 知者樂水，仁者樂山 (Người trí thích nước, kẻ nhân thích núi). Ðạo cậy về nhân (như chân núi vững chắc), lòng người khó tin (như mặt nước phẳng lặng).

(023.5) đìa cỏ: Tạ Huệ Liên 謝惠連 (394-430) lên 10 tuổi đã nổi tiếng văn hay. Anh họ Tạ Huệ Liên là Tạ Linh Vận 謝靈運 (385-433) nói "Chỉ đứng trước mặt Huệ Liên là được câu hay". Một hôm, cả ngày tìm tứ thơ mà không được gì, chợt nhớ đến Huệ Liên thì nghĩ ra câu đắc ý: Trì đường sinh xuân thảo 池塘生春草 (Bờ ao sinh cỏ xuân).

(023.5) câu ngâm gió: Tạ Ðạo Uẩn 謝道韞 có câu thơ tả tuyết rơi rất nổi tiếng: Liễu nhứ nhân phong khởi 柳絮因風起 (Bông liễu bay khi gió nổi).

(023.6) cầm chén hỏi trăng: Lý Bạch李白 trong bài Bả tửu vấn nguyệt 把酒問月 (Nâng chén rượu hỏi trăng) có câu: Thanh thiên hữu nguyệt lai kỉ thì, Ngã kim đình bôi nhất vấn chi 青

天有月來幾時，我今停杯一問之 (Trời xanh có trăng tự thuở nào, Ta nay dừng chén thử hỏi).

(023.7) viên hạc: vượn và hạc. Dương Hựu, đời Tống, chỉ thích đọc sách ngâm thơ, làm bạn với vượn và hạc.

ed 20230125 dtk

022 Bốn mươi

[bài 22] (Ngôn chí 21/21)

Chẳng hay rắp rắp đã bốn mươi,
Ngày tháng bằng thoi một phút cười.
Thế sự người no ổi tiết bảy,
Nhân tình ai ỏ cúc mồng mười.
Thuyền chèo đêm nguyệt sông biếc,
Cây đến ngày xuân lá tươi.
Phú quý chẳng tham thanh tựa nước,
Lòng nào vạy mỗ hơi hơi.

Chú thích

(022.4) ỏ: <từ cổ> quan tâm đến, đoái đến (xem J. F. M. Génibrel 塢 ỏ: dédaigner, ne faire aucun cas de).

Ngẫm ngợi

Nguyễn Trãi (1380-1442) lên 40 tuổi năm 1420, tham gia cuộc kháng chiến chống quân Minh, dưới quyền lãnh đạo của Bình Định Vương Lê Lợi trong 10 năm trời (1418-1427), đưa đến thành công. Nguyễn Trãi là người viết bài Bình Ngô đại cáo 平吳大告
(...)
Vì họ Hồ chính sự phiền hà, để trong nước nhân dân oán hận. Quân cường Minh đã thừa cơ tứ ngược, bọn gian tà còn bán nước cầu vinh. Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn, vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ. Chước dối đủ muôn nghìn khoé, ác chứa ngót hai mươi năm. Bại nhân nghĩa nát cả càn khôn, nặng khóa liễm vét không sơn trạch. Nào lên rừng đào mỏ, nào xuống biển mò châu; nào hố bẫy hươu đen, nào lưới dò chim trả. Tàn hại cả côn trùng thảo mộc, nheo nhóc thay! quan quả điên liên! Kẻ há miệng, đứa nhe răng, máu mỡ bấy no nê chưa chán. Nay xây nhà, mai đắp đất, chân tay nào phục dịch cho vừa. Nặng nề về những nỗi phu phen, bắt bớ mất cả nghề canh cửi.
Ðộc ác thay! trúc rừng không ghi hết tội,
Dơ bẩn thay! nước bể khôn rửa sạch mùi,
Lẽ nào trời đất tha cho; ai bảo thần nhân nhịn được. 

021 Dấu người đi

[bài 21] (Ngôn chí 20/21)

Dấu người đi la đá mòn,
Ðường hoa vướng vất trúc lòn.
Cửa song dãi xâm hơi nắng,
Tiếng vượn vang kêu cách non.
Cây rợp tán che am mát,
Hồ thanh nguyệt hiện bóng tròn.
Rùa nằm hạc lẩn nên bầy bạn,
Ủ ấp cùng ta làm cái con.


Chú thích

(021.1) la đá: âm cổ của "đá".

020 Ngày nhàn

[bài 20] (Ngôn chí 19/21) 

Nẻo có ăn thì có lo,
Chẳng bằng cài cửa ngáy pho pho.
Ngày nhàn mở quyển xem Chu Dịch,
Ðêm vắng tìm mai bạn Lão Bô.
Ðã biết cửa quyền nhiều hiểm hóc,
Cho hay đường lợi cực quanh co.
Tuồng nay cốc được bề hơn thiệt,
Chưa dễ bằng ai đắn với đo.

Chú thích

(020.3) Chu Dịch 周易: Tên bộ sách cổ của Trung Hoa, do Phục Hi 伏羲 chế ra các quẻ, Chu Văn Vương 周文王 soạn Hệ Từ 繫辭, Khổng Tử 孔子 viết phần Thập Dực 十翼. Nội dung khảo sát sự biến hóa tự nhiên, thiên văn khí tượng. Các bậc đế vương thời cổ dùng trong việc chính trị, bói toán. Tới Khổng Tử trở thành sách triết học cơ bản của nhà Nho. Sách này còn có tên là Dịch Kinh 易經 hay Hi Kinh 羲經.
(020.4) Lão Bô: Lâm Bô 林逋 (967-1028), tự Quân Phục 君復, thụy Hòa Tĩnh 和靖, người Bắc Tống 北宋 đất Tiền Ðường 錢塘. Suốt đời không làm quan, không lấy vợ, ở ẩn tại núi Cô Sơn 孤山 vùng Tây Hồ 西湖, thích làm thơ, trồng mai, nuôi hạc. Người đời xưng là Mai thê hạc tử 梅妻鶴子. Nguyễn Trãi trong bài 81 (Quốc Âm Thi Tập) có câu Mai Lâm Bô đâm được câu thần.
(020.7) cốc: <từ cổ> hiểu, biết.

019 Một thuyền câu

[bài 19] (Ngôn chí 18/21)

Thương Lang mấy khóm một thuyền câu,
Cảnh lạ đêm thanh hứng bởi đâu.
Nguyệt mọc đầu non kình dõi tiếng,
Khói tan mặt nước thận không lầu.
Giang sơn dạm được đồ hai bức,
Thế giới đông nên ngọc một bầu.
Ta ắt lòng bằng Văn Chính nữa,
Vui xưa chẳng quản đeo âu.

Chú thích

(19.1) Thương Lang 滄浪: Tên sông. Khuất Nguyên屈原 (343-? trước CN) trong bài Ngư phủ có câu Thương Lang chi thủy thanh hề, khả dĩ trạc ngã anh, Thương Lang chi thủy trọc hề, khả dĩ trạc ngã túc 滄浪之水清兮，可以濯我纓。滄浪之水濁兮，可以濯我足 (Nước sông Thương Lang trong hề, có thể giặt dải mũ của ta, Nước sông Thương Lang đục hề, có thể rửa chân ta).
(19.3) kình 鯨: Theo truyền thuyết, bồ lao 蒲牢 là tên một loài thú ở biển, rất sợ cá kình, khi bị cá kình đánh thì rống lên. Làm chày nện chuông hình cá kình để chuông kêu lớn.
(19.4) thận 蜃: Một tiếng gọi tóm cả các loài sò hến. Ánh sáng soi bể giọi lên trên không thành ra lâu đài tráng lệ, muôn hình ngàn trạng. Ngày xưa cho là vì con sò thần nó hóa ra và gọi là thận lâu hải thị 蜃樓海市 chợ biển lầu thận, chỉ cảnh tượng hư ảo.
(19.7) Văn Chính 文正: Tên thụy của Phạm Trọng Yêm 范仲淹 (989-1052); có câu: Tiên thiên hạ chi ưu nhi ưu, hậu thiên hạ chi lạc nhi lạc 先天下之憂而憂，後天下之樂而樂 (Nhạc Dương Lâu kí 岳陽樓記) (Lo trước cái lo của thiên hạ, vui sau cái vui của thiên hạ).

018 Dưỡng tính ta

[bài 18] (Ngôn chí 17/21)

Đột xung biếng tới áng can qua,
Địch lều ta dưỡng tính ta.
Song viết hằng lề phiến sách cũ,
Hôm dao đủ bữa bát cơm xoa.
Đêm thanh nguyệt hiện ngoài hiên trúc,
Ngày vắng chim kêu cuối cụm hoa.
Quân tử hãy lăm bền chí cũ,
Chẳng âu ngặt chẳng âu già.

Chú thích 

(018.4) hôm dao: hôm mai.
(018.4) xoa: <từ cổ> (cơm gạo) đen, hẩm. Trái với "bạc": trắng.

017 Ẩn cả

[bài 17] (Ngôn chí 16/21)

Tham nhàn lánh đến giang san,
Ngày vắng xem chơi sách một an.
Am rợp chim kêu hoa xảy động,
Song im hương tịn khói sơ tàn.
Mưa thu rưới ba đường cúc,
Gió xuân đưa một luống lan.
Ẩn cả lọ chi thành thị nữa,
Nào đâu là chẳng đất nhà quan.

Chú thích

(017.4) tịn: <từ cổ> hết.
 (017.7) ẩn cả: ẩn bậc cao. Tiểu ẩn ẩn lăng tẩu, đại ẩn ẩn triều thị 小隱隱陵藪, 大隱隱朝市 Người ở ẩn bậc thấp, cần phải ở nơi hương dã tĩnh mịch, trong khi người ẩn bậc cao, ở ngay nơi triều đình phố chợ cũng được.

016 Am cao thấp

[bài 16] (Ngôn chí 15/21)

Am cao am thấp đặt đòi tầng,
Khấp khểnh ba làn trở lại bằng.
Quét trúc bước qua lòng suối,
Thưởng mai về đạp bóng trăng.
Phần du lẽo đẽo thương quê cũ,
Tùng cúc bù trì nhớ việc hằng.
Một phút thanh nhàn trong thuở ấy,
Thiên kim ước đổi được hay chăng.

Chú thích

(016.5) Phần du 枌榆: Cây phần (cây du du). Đời xưa mới lập nên một làng nào đều trồng một thứ cây thổ ngơi để làm ghi. Phía đông ấp phong nhà Hán có làng Phần Du 枌榆 (làng vua Hán Cao Tổ), đời sau nhân thế gọi làng mình là phần du. Cũng như "tang tử" 桑梓 (Hán Việt Tự Điển, Thiều Chửu). 
(016.5) lẽo đẽo: <âm cổ là "lịu điệu"> đeo bám mãi, không dứt ra được (xem: Trần Trọng Dương, Huình Tịnh Của).

015 Dạy láng giềng

[bài 15] (Ngôn chí 14/21)

Vừa sáu mươi dư tám chín thu,
Lưng gầy da sảy tướng lù cù.
Lâm tuyền thanh vắng bạn Sào Hứa,
Lễ nhạc nhàn chơi đạo Khổng Chu.
Bát cơm xoa nhờ ơn xã tắc,
Căn lều cỏ đội đức Ðường Ngu.
Tơ hào chẳng có đền ơn chúa,
Dạy láng giềng mấy sĩ Nhu.


Chú thích

(015.3) Sào 巢: Sào Phủ 巢父 ẩn sĩ đời Ðường Nghiêu 唐堯, không màng danh lợi.
(015.3) Hứa 許: Hứa Do 許由 ẩn sĩ, vua Ðế Nghiêu 帝堯 muốn nhượng thiên hạ, không nhận. Vua Nghiêu 堯 lại muốn vời làm quan, bỏ đi rửa tai ở sông Dĩnh 潁。
(015.4) Khổng 孔: (551-497 trước CN) người đời Xuân Thu 春秋 nước Lỗ 魯, tên Khâu 丘 tự Trọng Ni 仲尼。Làm quan nước Lỗ, chu du liệt quốc, soạn kinh điển, hậu thế tôn là Chí thánh tiên sư 至聖先師, cũng xưng là Khổng Tử 孔子。
(015.4) Chu 周: Chu Công 周公 (?-1105 trước CN) tôn thất nhà Chu, giúp các vua nhà Chu dẹp loạn, trị nước, chế lễ nhạc. Còn gọi là Chu Ðán 周旦 hay Cơ Ðán 姬旦。
(015.5) xoa: <từ cổ> (cơm gạo) đen, hẩm. Trái với "bạc": trắng. 
(015.6) Ðường 唐: Ðào Ðường 陶唐, quốc hiệu vua Nghiêu 堯, vua thánh, đời thái bình thịnh trị.
(015.6) Ngu 虞: Ngu Thuấn 虞舜, vua thánh thời thượng cổ, chí hiếu, còn xưng là Ðại Thuấn 大舜 hoặc Hữu Ngu Thị 有虞氏。

014 Tà dương

[bài 14] (Ngôn chí 13/21)

Tà dương bóng ngả thuở hồng lâu,
Thế giới đông nên ngọc một bầu.
Tuyết sóc treo cây điểm phấn,
Quỹ đông dãi nguyệt in câu.
Khói trầm thủy quốc quyên phẳng,
Nhạn triện hư không gió thâu.
Thuyền mọn còn chèo chăng khứng đỗ,
Trời ban tối ước về đâu.


Chú thích

(014.1) hồng: chữ Nôm ở đây: 紅 (âm "hồng"); "hồng lâu" = lầu son (nhà giàu sang). Bản B ghi: "giang lâu" (lầu trên sông).
(014.4) nguyệt in câu: trăng in hình lưỡi liềm.
(014.3) tuyết sóc 雪朔: tuyết phương bắc.

012 Cỏ xanh

[bài 12] (Ngôn chí 11/21)

Cỏ xanh cửa dưỡng để lòng nhân,
Trúc rợp hiên mai quét tục trần.
Nghiệp cũ thi thư hằng một chức,
Duyên xưa hương hỏa tượng ba thân.
Nhan Uyên nước chứa bầu còn nguyệt,
Ðỗ Phủ thơ nên bút có thần.
Nợ quân thân chưa báo được,
Hài hoa còn bện dặm thanh vân.

Chú thích

(012.4) ba thân: Tam thân 三身 Chỉ ba loại thân của một vị Phật, theo quan điểm Ðại thừa 大乘。Quan điểm này xuất phát từ tư tưởng cho rằng Phật – như Ngài đã xuất hiện trên thế gian để hoằng hóa, tiếp độ chúng sinh – chính là biểu hiện của sự Tuyệt đối, của Chân như và Phật có khi hiện thân thành nhiều hình tướng khác nhau chỉ vì lợi ích của chúng sinh. Ba thân gồm:
1. Pháp thân 法身: là thể tính thật sự của Phật, đồng nghĩa với Chân như 真如, là thể của vũ trụ. Pháp thân là thể mà Phật và chúng sinh đều có chung. Pháp thân cũng chính là Pháp 法, là quy luật vận hành trong vũ trụ, là giáo pháp do đức Phật truyền dạy.
2. Báo thân 報身, cũng được dịch là Thụ dụng thân 受用身: chỉ thân Phật xuất hiện trong các Tịnh độ 淨土。
3. Ứng thân 應身, cũng được gọi là Ứng hóa thân hoặc Hóa thân: là thân Phật xuất hiện trên trái đất, với nhân trạng, với mục đích cứu độ con người.
(Xem http://daouyen.com/)
Có thể hiểu theo nghĩa "ba sinh". Ba kiếp luân hồi từ kiếp này sang kiếp khác của con người là: Quá khứ, Hiện tại và Vị lai. Theo Cam Trạch Dao 甘澤謠: Lý Nguyên 李源 đời Đường cùng sư Viên Quan 圓觀 đến chơi núi Tam Giáp, gặp một người đàn bà gánh vó đi lấy nước giếng. Viên Quan nói: Bà đó là nơi thác thân của tôi, 12 năm sau tôi sẽ gặp lại bác tại mé ngoài chùa Thiên Trúc ở Hàng Châu. Đêm hôm đó Viên Quan mất. 12 năm sau, Lý Nguyên tìm đến nơi đã hẹn, gặp một đứa trẻ chăn trâu hát rằng: Tam sinh thạch thượng cựu linh hồn... thử thân tuy dị tính trường tồn 三生石 上舊靈魂... 此身雖異性長 存 (Linh hồn cũ gửi lại ở đá ba sinh, ... thân này tuy khác nhưng tính vẫn còn mãi như xưa). Lý Nguyên biết đứa trẻ chăn trâu đó chính là Viên Quan. Duyên nợ ba sinh: Duyên nợ với nhau trong cả 3 kiếp.
Kiều:
Vì chăng duyên nợ ba sinh.
Làm chi đem thói khuynh thành trêu ngươi.
(012.5) Nhan Uyên 顏淵: (521-490 trước CN) học trò Khổng Tử 孔子, sống thanh bạch cơm một giỏ nước một bầu.
(012.6) Ðỗ Phủ 杜甫: (712-770) thi hào đời Ðường 唐 có câu Ðộc thư phá vạn quyển, Hạ bút như hữu thần 讀書破萬卷, 下筆
如有神 (Tặng Vi Tả Thừa trượng 贈韋左丞丈) Đọc sách rách bung cả vạn cuốn, Hạ bút như có thần.

011 Lòng ngoài thế

[bài 11] (Ngôn chí 10/21)

Cảnh tựa chùa chiền lòng tựa thầy,
Có thân chớ phải lợi danh vay.
Đêm thanh hớp nguyệt nghiêng chén,
Ngày vắng xem hoa bợ cây.
Cây rậm chồi cành chim kết tổ,
Ao quang mấu ấu cá nên bầy.
Ít nhiều tiêu sái lòng ngoài thế,
Nừng một ông này đẹp thú này.

010 Sang cùng khó

[bài 10] (Ngôn chí 9/21)

Sang cùng khó bởi chưng trời,
Lặn mọc làm chi cho nhọc hơi.
Rửa lòng thanh, vị núc nác,
Vun đất ải, rãnh mồng tơi.
Liêm cần tiết cả, tua hằng nắm,
Trung hiếu niềm xưa, mựa nỡ dời.
Con cháu chớ hiềm song viết ngặt,
Thi thư thực ấy báu ngàn đời.


Chú thích

(010.3) núc nác: cây núc nác, dùng làm thuốc giải nhiệt.

009 Túi thơ bầu rượu

[bài 9] (Ngôn chí 8/21)

Túi thơ bầu rượu quản xênh xang,
Quẩy dụng đầm hâm mấy dặm đàng.
Ðài Tử Lăng cao, thu mát,
Bè Trương Khiên nhẹ, khách sang.
Tằm ươm lúc nhúc, thuyền đầu bãi,
Hàu chất so le, cụm cuối làng.
Ngâm sách Thằng chài trong thuở ấy,
Tiếng trào dậy khắp Thương Lang.

Chú thích 

(009.3) Tử Lăng 子陵: Tên tự của Nghiêm Quang 嚴光，bạn học thuở trẻ của Hán Quang Vũ 漢光武。 Khi Quang Vũ lên ngôi vua, Nghiêm Quang về ở ẩn, cày ruộng ở miền núi Phú Xuân 富春。
(009.4) Trương Khiên 張騫: (?-114 trước CN) thời Võ Ðế 武帝 cỡi bè đi sứ Tây Vực 西域。
(009.8) Thương Lang 滄浪: Khuất Nguyên 屈原 (343-? trước CN) trong bài Ngư phủ 漁父 có câu Thương Lang chi thủy thanh hề, khả dĩ trạc ngã anh, Thương Lang chi thủy trọc hề, khả dĩ trạc ngã túc 滄浪之水清兮，可以濯我纓。滄浪之水濁兮，可以濯我足。

008 Cơm trời áo cha

[bài 8] (Ngôn chí 7/21)

Ðã mấy thu nay để lệ nhà,
Duyên nào đeo đẳng khó chăng tha.
Một thân lẩn quất đường khoa mục,
Hai chữ mơ màng việc quốc gia.
Tài lẹt lạt nhiều nên kém bạn,
Người mòn mỏi hết phúc còn ta.
Quân thân chưa báo lòng canh cánh,
Tình phụ cơm trời áo cha.

007 Trường ốc

[bài 7] (Ngôn chí 6/21)

Trường ốc ba thu uổng mỗ danh,
Chẳng tài đâu xứng chức tiên sinh.
Cuốc cằn ước xáo vườn chư tử,
Thuyền mọn khôn đua bể lục kinh.
Án sách cây đèn hai bạn cũ,
Song mai hiên trúc một lòng thanh.
Lại mừng nguyên khí vừa thịnh,
Còn cậy vì hay một chữ đinh.


Chú thích

(007.4) lục kinh: sáu bộ kinh điển chính của nhà Nho: kinh Dịch, kinh Thi, kinh Thư, kinh Xuân Thu, kinh Lễ và kinh Nhạc.

006 Làm người

[bài 6] (Ngôn chí 5/21)

Làm người chẳng có đức cùng tài,
Ði nghỉ đều thì kém hết hai.
Hiểm hóc cửa quyền chăng đụt lặn,
Thanh nhàn án sách hãy đeo đai.
Dễ hay ruột bể sâu cạn,
Khôn biết lòng người vắn dài.
Sự thế dữ lành ai hỏi đến,
Bảo rằng ông đã điếc hai tai.

005 Giũ bụi lầm

[bài 5] (Ngôn chí 4/21)

Giũ bao nhiêu bụi bụi lầm,
Giơ tay áo đến tùng lâm.
Rừng nhiều cây rợp, hoa chầy động,
Ðường ít người đi cỏ gấp xâm.
Thơ đới tục hiềm câu đới tục,
Chủ vô tâm ỷ khách vô tâm.
Trúc thông hiên vắng trong khi ấy,
Nừng mỗ sơn tăng làm bạn ngâm.

 



Chú thích

(005.2) tùng lâm: rừng rậm, cây mọc từng bụi gọi là tùng. Gọi chùa là tùng lâm vì xưa Phật tổ thuyết pháp thường ở các nơi rừng rậm vắng vẻ sạch sẽ, cho tăng chúng tiện chỗ tu hành (Hán Việt tự điển, Thiều Chửu).
(005.8) nừng: <từ cổ> ít, chỉ, chỉ có (xem: Trần Trọng Dương).

004 Am trúc

[bài 4] (Ngôn chí 3/21)

Am trúc hiên mai ngày tháng qua,
Thị phi nào đến cõi yên hà.
Bữa ăn dù có dưa muối,
Áo mặc nài chi gấm là.
Nước dưỡng cho thanh đìa thưởng nguyệt,
Ðất cày ngõ ải rãnh ương hoa.
Trong khi hứng động vừa đêm tuyết,
Ngâm được câu thần dắng dắng ca.

Chú thích

(004.5) đìa: <từ cổ> ao (xem: Trần Trọng Dương). 
(004.6) rãnh: <từ cổ> luống (xem: Trần Trọng Dương).

003 Tiết trượng phu

[bài 3] (Ngôn chí 2/21)

Lảo thảo chưa nên tiết trượng phu,
Miễn là phỏng dáng đạo tiên nho.
Chà mai đêm nguyệt dậy xem bóng,
Phiến sách ngày xuân ngồi chấm câu.
Dưới công danh đeo khổ nhục,
Trong dại dột có phong lưu.
Mấy người ngày nọ thi đỗ,
Lá ngô đồng thuở mạt thu.

Chú thích

(003.1) lảo thảo: lơ là, chểnh mảng, không chú ý (xem: Paul Schneider, Trần Trọng Dương).
(003.3) chà mai: nhánh mai, cành mai. Trong tự điển J.F.M. Génibrel có chữ chà (mộc 木 + trà 茶) nghĩa là cành, nhánh (branches, broutilles, rameau). Bản Nôm ở đây dùng chữ này: 茶.

Mục Lục

001 Thủ vĩ ngâm 002 Có một niềm 003 Tiết trượng phu  004 Am trúc  005 Giũ bụi lầm  006 Làm người  007 Trường ốc  008 Cơm trời áo cha  009 Túi thơ bầu rượu 010 Sang cùng khó 011 Lòng ngoài thế 012 Cỏ xanh  013 Thân nhàn 014 Tà dương 015 Dạy láng giềng  016 Am cao thấp  017 Ẩn cả   018 Dưỡng tính ta 019 Một thuyền câu  020 Ngày nhàn 021 Dấu người đi  022 Bốn mươi  023 Ngày tháng  024 Tiêu sái 025 Mống tự nhiên 027 Ðược thua 028 Thú ông này 029 Áng thủy vân 030 Ơn quân thân 031 Am quạnh 032 Hư ảo 033 Quê cũ 034 Trường văn 035 Nhà ta 036 Án tuyết 037 Hội phong vân 039 No lòng tự tại 040 Lồng lộng trời 042 Chèo lan 050 Tấc lòng

094 Giang sơn 101 Tự thán

002 Có một niềm

[bài 2] (Ngôn chí 1/21)

Thương Chu kiện cũ các chư đôi,
Xá lánh thân nhàn thuở việc rồi.
Gội tục trà thường pha nước tuyết,
Tìm thanh trong vắt tiện trà mai.
Chim kêu hoa nở ngày xuân tịnh,
Hương lụi cờ tàn tiệc khách thôi.
Bui có một niềm chăng nỡ trễ,
Ðạo làm con lẫn đạo làm tôi.

Chú thích 

(002.1) kiện: chữ Nôm ở đây 伴, đọc âm "bạn" có phần không hợp nghĩa; ghi âm "kiện" (theo Paul Schneider, Trần Trọng Dương...), tương tự như câu 4 trong bài 058: "Nên chăng đành lẽ kiện (件) Thương Chu".
(002.7) bui: chỉ, chỉ có.